Huế – những tháng ngày sục sôi – Kỳ 3: Lửa từ bi từ Sài Gòn đến Huế
TT – Cuối tháng 5-1963, Đoàn sinh viên phật tử công bố hai văn bản quan trọng. Thư gửi cho sinh viên học sinh Huế và kiến nghị của Đoàn sinh viên phật tử Huế gửi tổng thống Diệm. Chúng tôi kêu gọi sinh viên học sinh tham gia cuộc đấu tranh cho lý tưởng tự do, bình đẳng. Kiến nghị tổng thống Việt Nam cộng hòa sớm giải quyết năm nguyện vọng của Phật giáo.
Huế – những tháng ngày sục sôi – Kỳ 3: Lửa từ bi từ Sài Gòn đến Huế
 |
| Malcolm Brown với bức ảnh hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu gây chấn động thế giới – Ảnh tư liệu của A.J.Langguth |
>> Kỳ 1: Những giọt nước tràn ly
>> Kỳ 2: Súng đã nổ!
>> Kỳ 2: Súng đã nổ!
Trong vòng phong tỏa
Thư kêu gọi sinh viên do tổng thư ký Phan Đình Bính ký (vì đoàn trưởng Hoàng Văn Giàu bị gọi đi học quốc sách ấp chiến lược ở suối Lồ Ồ chưa về). Kiến nghị do đại diện năm khoa đại học, đại diện Viện Hán học và đại diện bốn trường cao đẳng ký. Thư và kiến nghị được in ronéo hàng ngàn bản phát cho quần chúng và báo chí. Khả năng in ấn của chúng tôi không đáp ứng được yêu cầu của quần chúng, nên chúng tôi đã tổ chức phát thanh hằng ngày để phổ biến tài liệu, tin tức thu thập qua các đài và báo chí ngoại quốc.
Từ sau khi ký tên dưới thư gửi cho sinh viên học sinh Huế tấn phát ra ngoài, tên tuổi anh Phan Đình Bính rất được chú ý. Vào sáng 3-6-1963, Bính đi ôtô về thăm các bệnh nhân bị đàn áp đang nằm điều trị tại Bệnh viện Huế, giữa đường anh bị lực lượng an ninh của Diệm đón bắt. Bính là sinh viên Huế đầu tiên bị bắt nên gây ra một sự xúc động mạnh mẽ trong mọi người. Chúng tôi đưa kiến nghị đòi phải thả ngay Phan Đình Bính. Trong tù Bính tuyệt thực đến kiệt sức. Cuối cùng chính quyền Diệm phải đưa Bính vào quản thúc tại Bệnh viện Huế.
Để ngăn chặn hoạt động tranh đấu của chúng tôi, từ đầu tháng 6-1963 chế độ Diệm cho cắt nước, cắt điện, phong tỏa chùa Từ Đàm. Hàng ngàn người bị ém trong khuôn viên chùa. Tin chùa Từ Đàm bị phong tỏa lại làm xúc động lòng người cả nước. Cuộc đấu tranh đòi giải tỏa chùa Từ Đàm diễn ra khắp nơi. Máu tiếp tục đổ ở đầu cầu Bến Ngự, ở trước Tòa đại biểu chính phủ, số 5 Lê Lợi… Tình hình hết sức bức xúc. Nhiều đoàn viên sinh viên phật tử chịu không nổi tìm cách phá vỡ vòng vây. Ban đêm anh em lén qua nhà dân xung quanh chùa, mò qua phố mua bánh kẹo thuốc men rồi lên chùa lại.
Dù bị phong tỏa, thiếu thốn mọi bề nhưng chúng tôi vẫn vui vẻ, hội họp, in ấn, bàn thảo công việc suốt ngày. Ở trong chùa ăn chay suốt cả tháng đến lúc về nhà trọ ăn mặn, nên món nào tôi cũng có cảm giác tanh tao không ăn được. Phải tập cả tuần lễ sau mới quen trở lại.
4 ngày, hai vụ tự thiêu ở Huế
Sau hơn một tháng đấu tranh, bao nhiêu hứa hẹn của chính quyền Diệm đều chỉ là những thủ đoạn lừa bịp để kéo dài thời gian với hi vọng những người tham gia phong trào chịu không nổi phải giải tán, lúc đó chính quyền sẽ trừng trị từng người. Đấu tranh bạo động, biểu tình thì các thầy không cho, sợ vi phạm tinh thần bất bạo động. Phát thanh, viết in truyền đơn hoài cũng chán. Nhiều lúc chúng tôi cảm thấy bí, không biết làm gì.
Bất ngờ ngày 11-6-1963, ngọn lửa Thích Quảng Đức bừng sáng giữa TP Sài Gòn. Cả thế giới bàng hoàng, xúc động. Ngọn lửa Thích Quảng Đức làm rung chuyển chế độ Diệm. Nhà thơ Vũ Hoàng Chương bừng tỉnh ra khỏi cơn Say mây viết ngay bài Lửa từ bi tuyệt vời. Bài thơ tác động rất mạnh đến tinh thần của sinh viên học sinh cả miền Nam.
Gần một tháng sau, ngày 7-7, thủ lĩnh nhóm Tự Lực Văn Đoàn hồi trước Cách mạng Tháng Tám 1945, nhà văn Nhất Linh, uống thuốc ngủ tự vận để chống lại tòa án của Diệm xử ông về tội chống Diệm. Chúng tôi tổ chức truy điệu Nhất Linh. Những người từng mê say văn học của Tự Lực Văn Đoàn, những sinh viên văn khoa từng học Đoạn tuyệt với thầy Lê Tuyên, những giáo viên dạy văn học còn đứng ngoài cuộc tranh đấu giờ xích lại gần chúng tôi.
Tiếp theo ngọn lửa Thích Quảng Đức, ngày 4-8-1963, ngọn lửa Nguyên Hương bùng lên ngay trước tỉnh đường tỉnh Bình Thuận. Ngày 13-8-1963, Sadi Thanh Tuệ 18 tuổi tự thiêu tại chùa Phước Duyên, phía sau chùa Thiên Mụ, Huế. Không khí tranh đấu ở Huế trở nên căng đầy. Chính quyền Diệm tổ chức cướp xác Thanh Tuệ, phong tỏa khu vực từ cầu Bạch Hổ lên chùa Phước Duyên.
Chúng tôi tổ chức tuyệt thực ngay hàng rào kẽm gai cấm cầu Bạch Hổ. Ngày 15-8, sau cuộc biểu tình phản đối việc cướp xác Sadi Thanh Tuệ ở Huế, ni sư Diệu Quang – người Huế, tự thiêu tại Ninh Hòa (gần Nha Trang). Ngày 16-8, chính quyền Diệm ban hành lệnh giới nghiêm và thiết quân luật toàn diện. Để cho dân chúng đi lại theo dõi cuộc tranh đấu được dễ dàng, lúc này chúng tôi đã tổ chức thêm một trụ sở tranh đấu nữa tại chùa Diệu Đế. Buổi trưa, buổi chiều hàng ngàn người đứng chật hai đoạn đường Bạch Đằng và Huỳnh Thúc Kháng trên đôi bờ sông Đông Ba trước chùa nghe phát thanh. Công an, cảnh sát của Diệm ra sức dẹp mà không thể dẹp được. Vì thế mặc dù thiết quân luật, chúng tôi vẫn phát thanh đều đều.
Sau khi hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu ở Sài Gòn, thượng tọa Thích Tiêu Diêu, 71 tuổi, người làng An Truyền, xuất thân chùa Tường Vân, phát nguyện noi theo gương hòa thượng Thích Quảng Đức tự mổ bụng tại một địa điểm thích hợp ở Huế để góp phần cầu nguyện cho năm nguyện vọng. Lãnh đạo Phật giáo không đồng ý. Trong thời gian chờ đợi sự đồng ý của lãnh đạo, thượng tọa tuyệt thực. Đến đêm 15 rạng ngày 16-8-1963, không rõ đã được sự đồng ý của lãnh đạo hay chưa, thượng tọa mặc y vàng có kết bông gòn phía trong ra ngồi trước nhà thiền bên sân trái chùa Từ Đàm (nơi dựng tượng cư sĩ Lê Đinh Thám ngày nay), tự tưới xăng lên mình rồi bật lửa tự thiêu. Ngọn lửa Tiêu Diêu cũng hào hùng không thua gì ngọn lửa Quảng Đức. Thượng tọa an nhiên ngồi chấp tay niệm Phật trong ngọn lửa rực cháy. Xung quanh ngọn lửa Tiêu Diêu, hàng ngàn phật tử cúi lạy và đọc kinh tiếp dẫn không ngớt.
Để đối phó với âm mưu cướp xác của chính quyền Diệm như trường hợp Sadi Thanh Tuệ, chúng tôi bố trí lực lượng sinh viên học sinh và phật tử nắm tay nhau làm thành nhiều lớp hàng rào bao quanh ngọn lửa Tiêu Diêu. Nhờ thế lực lượng dã chiến của ông Diệm không dám nhảy qua cướp xác. Linh cữu của thượng tọa được quàn ngay trong nhà giảng chùa Từ Đàm.
Trong những ngày này sinh hoạt đấu tranh ở chùa Diệu Đế rất rộn ràng. Nhiều vị tăng ở Sài Gòn ra thuyết pháp, trực tiếp đề cập đến thái độ hỗn xược của bà Ngô Đình Nhu đối với sự hi sinh cao cả của hòa thượng Thích Quảng Đức. Chưa bao giờ chế độ Ngô Đình Diệm bị đả kích một cách công khai, mạnh mẽ đến như thế. Hai bên bờ sông Đông Ba và sân chùa Diệu Đế đông nghịt người đến nghe và họ vỗ tay tán thưởng như sấm dậy. Sinh viên phật tử mua mấy phuy xăng và củi về chất thành mấy giàn hỏa giữa sân chùa Diệu Đế, tuyên bố sẵn sàng theo gương hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cầu nguyện cho năm nguyện vọng. Bản thân tôi đến lúc này thấy chuyện vào ngồi trong giàn hỏa tự thiêu cho chánh pháp không có gì là khó khăn, sợ hãi cả.
Tin sinh viên Huế chuẩn bị tự thiêu ở chùa Diệu Đế lan ra khắp thành phố. Người người xúc động…
NGUYỄN ĐẮC XUÂN
_______________________
Viện trưởng Viện Đại học Huế bị cách chức. Các giáo sư khoa trưởng đồng loạt từ chức để phản đối. Trước tình hình đó, sinh viên đã làm gì trong một ngày, nay được xem là ngày lập nên truyền thống đấu tranh yêu nước của sinh viên Huế?
Huế – những tháng ngày sục sôi
TT – Đây là những hồi ức sống động về một thời xuống đường tranh đấu chống lại chính quyền Ngô Đình Diệm của lực lượng sinh viên Huế. Là người trong cuộc, sinh viên Nguyễn Đắc Xuân, nay là nhà nghiên cứu nổi tiếng, đã tường trình những gì xảy ra tại Huế từ năm 1963, và tác động của nó đối với chính trường miền Nam lúc ấy.
Huế – những tháng ngày sục sôi
Kỳ 1: Những giọt nước tràn ly
Tôi là một sinh viên nghèo, gia đình ở nông thôn, chỉ gắn với Huế ở chỗ ngồi trong lớp học và bên cạnh tấm bảng đen, ở những gia đình tôi đến làm gia sư trên đường Phan Bội Châu (Phan Đăng Lưu ngày nay) và đường Trần Hưng Đạo, trước chợ Đông Ba. Trong môi trường đại học, dù có quy chế tự trị nhưng thực chất Tổng hội Sinh viên Đại học Huế lúc đó do đoàn sinh viên Công giáo nắm giữ. Những sinh hoạt đó xa lạ với tôi nên tôi luôn đứng bên tổ chức của sinh viên. Nhưng bất ngờ…
 |
| Giám mục Ngô Đình Thục (giữa), tổng thống Ngô Đình Diệm (phải) và cố vấn Ngô Đình Nhu – Ảnh tư liệu |
Đoàn sinh viên Phật tử Huế ra đời
Ngày 17-3-1963, 34 đoàn viên sáng lập họp khoáng đại tại nhà giảng chùa Từ Đàm. Hoàng Văn Giàu – cử nhân triết học, phụ khảo (Assistant) ban triết, Đại học Văn khoa, làm trưởng đoàn; Võ Văn Thơ (Đại học Sư phạm toán, phụ khảo ĐHSP); Thái Thị Kim Lan (sinh viên ban triết) làm phó đoàn; Phan Đình Bính (sinh viên y khoa) làm tổng thư ký. Các khoa trong Đại học Huế đều có đại diện. Đoàn có các ban chuyên môn: ban học tập giáo lý đạo Phật, ban hoạt động xã hội, ban văn hóa báo chí.
Từ ngày hôm ấy, bên cạnh các vị tăng ni uyên thâm giáo lý nhà Phật ở chốn thiền môn còn có thêm một lực lượng trẻ có học, năng nổ, hiểu biết mọi ngóc ngách của cuộc đời. Phụ khảo Hoàng Văn Giàu nhà ở ngã ba Thánh Giá – khu đồng bào Thiên Chúa giáo tiêu biểu của Huế, có phòng nghiên cứu đặt ngay trước lớp dự bị văn khoa của tôi. Giàu là người được các linh mục Lê Tôn Nghiêm, Nguyễn Văn Thích, Nguyễn Hòa Nhã, Nguyễn Phương và sư huynh Ferdinand quý mến. Anh được bầu đoàn trưởng đoàn sinh viên Phật tử làm cho tôi rất bất ngờ. Các anh chị Võ Văn Thơ, Thái Thị Kim Lan, Phan Đình Bính và hàng chục sinh viên khác đều là những người nổi tiếng học giỏi, là những “con cưng” của cha Luận và các linh mục dạy Đại học Huế, bây giờ đứng ra thành lập đoàn SV phật tử bên cạnh đoàn SV Công giáo, càng làm cho tôi bất ngờ hơn nữa.
Anh Vĩnh Kha – bạn học cùng lớp với tôi ở Đại học Văn khoa, mời tôi vô đoàn sinh viên Phật tử. Tôi quy y Phật với hòa thượng Thích Đôn Hậu và được ban pháp danh Tâm Hằng từ năm 1956, đã cùng Vĩnh Kha học văn học Lý Trần với thượng tọa Thích Trí Quang ở chùa Từ Đàm, giờ được mời vô đoàn sinh viên Phật tử tôi thấy chẳng có gì phải suy nghĩ.Tôi làm đơn vô đoàn và được phân công vào ban văn hóa báo chí. Lúc ấy tôi đâu có ngờ mình vừa đặt chân lên một ngã rẽ cuộc đời.
Đoàn sinh viên Phật tử sinh hoạt được vài tháng, đang bàn định đến việc tập họp lực lượng ở Đại học Huế thì bất ngờ…
 |
| Tranh của họa sĩ Bửu Chỉ minh họa cho tự truyện của Nguyễn Đắc Xuân |
Chính quyền Diệm cấm treo cờ nhân ngày Phật giáo
Nhân sự việc 25 năm (1938-1963) ông Ngô Đình Thục tựu chức giám mục, công bộc họ Ngô quyết định quyên góp tiền bạc chuẩn bị tổ chức trọng thể lễ Ngân khánh cho ông vào ngày 29-6-1963. Ông Thục – anh ruột của tổng thống Diệm, là người có quyền uy nhất ở VN cộng hòa lúc ấy, và cũng là vị tổng giám mục cao tuổi nhất trong hàng giám mục VN nên ông hi vọng sau lễ Ngân khánh ông sẽ được tòa thánh Vatican phong làm vị hồng y giáo chủ đầu tiên của VN.
Một nhà báo của tờ Informations Catholiques Internationales kể rằng có lần ông Thục đã nói với ông ta rằng: “Ở VN có nhiều làng đòi làm lễ rửa tội tập thể một lần tất cả dân chúng trong làng và Giáo hội Công giáo không đủ sức cung cấp số người dạy đạo cho họ”. Nhiều lần ông Thục tuyên bố “80% dân chúng trong địa phận Huế của ông là Kitô hữu”. Để chứng tỏ điều đó là có thật, mỗi lần có lễ lược gì thì ông Thục cho cắm cờ Vatican từ nhà thờ La Vang (Quảng Trị) vô đến nhà thờ Phủ Cam (Huế). Lần cắm cờ Vatican sau cùng diễn ra vào ngày 6-5-1963.
Đúng vào thời gian chuẩn bị tổ chức lễ Ngân khánh, Phật giáo cũng chuẩn bị tổ chức đại lễ Phật đản 2507. Tại Huế, khắp mọi nhà, trên mọi nẻo đường, phật tử treo đèn, treo cờ Phật giáo thế giới rực rỡ. Ở đầu các ngõ đường đều dựng cổng chào kết hoa lá và đặt hương án, treo ảnh Phật Thích Ca Mâu Ni để bái vọng. Cố đô Huế biến thành một rừng cờ phật giáo. Chứng tỏ Huế có đến 90% dân chúng theo đạo Phật. Sự kiện này vô tình đã diễn ra đúng vào lúc phái đoàn đại diện Vatican qua miền Trung. Đó là một nguy cơ cho lễ Ngân khánh sắp tới và chức hồng y trong tương lai của ông Thục. Ông Thục vô cùng tức giận bèn điện thoại ngay cho tổng thống Diệm bắt phải dẹp bỏ ngay chuyện treo cờ Phật giáo. Thế là công điện 9195 cấm treo cờ Phật giáo trong lễ Phật đản 2507 của phủ tổng thống ra đời.
Công điện 9195 ra đến Huế vào chiều 7-5-1963 (là 14 tháng 4 năm Quý Mão). Đại biểu chính phủ Hồ Đắc Khương, tỉnh trưởng Thừa Thiên kiêm thị trưởng thành phố Huế Nguyễn Văn Đẳng báo cáo ngay với cố vấn Ngô Đình Cẩn. Cẩn đề nghị xin hoãn thi hành công điện ấy để giữ quan hệ với chùa Từ Đàm. Trong lúc ông Cẩn và các quan chức đang bàn thảo nên hay chưa nên thì có người đem thư của tổng giám mục Ngô Đình Thục đến. Thư chỉ là một mảnh giấy nhỏ với mấy chữ: “Mai tôi đi La Vang, nếu còn thấy cờ Phật treo nhiều thế nữa thì các ông liệu đấy…”. Cuộc hội ý ngắn ngủi chấm dứt.
5 giờ chiều hôm ấy, công việc trang trí để đón Phật đản của phật tử Huế vừa xong thì thấy ngoài đường ùn ùn xe công an cảnh sát với xe loa thông tin đọc lệnh của phủ tổng thống. Họ yêu cầu phải tháo bỏ tất cả cờ Phật giáo, nếu ai trái lệnh sẽ bị tội. Quá bất ngờ, dân chúng hoang mang chạy lên chùa Từ Đàm – trụ sở của Giáo hội Phật giáo, hỏi.
Các vị lãnh đạo Phật giáo ở Huế cũng bất ngờ nên hai đại lão hòa thượng Thích Tịnh Khiết và Thích Giác Nhiên dẫn đầu một phái đoàn đến tư dinh của tỉnh trưởng trên đường Lê Lợi chất vấn về lệnh triệt hạ cờ Phật giáo. Trong lúc đó đoàn sinh viên Phật tử cùng với 5.000 phật tử kéo xuống biểu tình trước tòa tỉnh trưởng phản đối công điện cấm treo cờ Phật trong ngày Phật đản sắp đến. Tỉnh trưởng Nguyễn Văn Đẳng thấy không thể làm gì khác hơn nên đã liều mạng tuyên bố tạm thời chưa thực hiện công điện 9195. Tưởng như thế là yên.
Phục vụ mùa Phật đản 2507, Đài phát thanh Huế dành cho gia đình phật tử phát một chương trình vào tối 6-5, dành cho đoàn sinh viên phật tử Huế chúng tôi vào tối 7-5, và sẽ dành cho giáo hội phát lại cuốn băng đại lễ Phật đản diễn ra tại chùa Từ Đàm sáng 8-5-1963 (tức rằm tháng tư năm Quý Mão) như mọi năm. Chương trình phát thanh hai đêm 6 và 7 không có vấn đề gì. Nhưng tối 8-5-1963, Đài phát thanh Huế không cho phát cuốn băng đại lễ Phật đản có ghi lời phát biểu của thượng tọa Trí Quang.
Thay vào chương trình phát thanh của Giáo hội Phật giáo bằng một chương trình ca nhạc. Hàng vạn phật tử Huế liền tắt máy thu thanh kéo nhau đến Đài phát thanh Huế ở đầu phía nam cầu Trường Tiền. Tỉnh trưởng Nguyễn Văn Đẳng đến yêu cầu đồng bào hãy về. Thượng tọa Thích Trí Quang cũng được mời đến khuyên đồng bào hãy bình tĩnh và giải tán, mọi việc thương lượng với chính quyền đã có Giáo hội.
Nhưng đồng bào không chịu giải tán và cương quyết đấu tranh với hi vọng chính quyền sẽ nhượng bộ và cuốn băng Đại lễ Phật đản sẽ được phát. Nhưng không. Đáp lại nguyện vọng của hàng vạn đồng bào phật tử Huế, một đoàn xe thiết giáp và hàng chục lính súng cầm tay lưỡi lê giương thẳng, do thiếu tá phó tỉnh trưởng nội an Đặng Sĩ chỉ huy, xuất hiện. Họ xông vào khuôn viên Đài phát thanh đông nghịt người.
NGUYỄN ĐẮC XUÂN
________________________
Binh lính tấn công Đài phát thanh Huế, giải tán biểu tình. Nhiều người chết và bị thương. Cuộc tranh đấu chống lại chính quyền Ngô Đình Diệm bắt đầu.
Kỳ tới: Súng đã nổ!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét